Bugünkü konumuz “Offroad ‘da dik tırmanış ve karın açısı”:
Evet, Sevgili Arkadaşlar, bu akşam hafta sonu gezilerimizin birinde yaptığımız dik bir çıkışın teknik analizi yapacağız.
Konu ile ilgili ilk videomuz aşağıdadır. Daha çok debelenme sürecine ait görüntülerdir.
İkinci videomuz ise çıkışın başarılı bir şekilde gerçekleştiği sürece aittir.
Ekli resimlerin üzerinde gerekli açıklamalar var.
İlk videoda, aracın dik yokuşta ilerleme ile ilgili bir problem yaşamadığına, ancak, askıda kaldığı an, artık yol almasının mümkün olmadığına dikkat edin. En dik pozisyonda bile, kısa kısa geri-ileri hareket edebilmekte. Bu da yokuşta yol tutuş problemi olmadığını göstermektedir.
Off-road Temel Teknik Bilgiler
Sevgili off-road ve doğa tutkunu arkadaşlar, Off-road Temel Teknik Bilgiler yazı dizimizin bir paylaşımı ile daha birlikteyiz. Vereceğim bilgiler; konsantre, teknik temele dayalı, yaşanmış tecrübeleri içeren ve bazıları off-road literatüründe ilk kez isim bulacak detayları içeren paylaşımlardır. Okuyuculara fayda sağlaması dileği ile.
Problem askıda kaldığında, tekerlekler traksiyon kaybedince ortaya çıkıyor. Tekerleklerde traksiyon yoksa, lastik ebadı, cinsi, hamuru, orta,arka,ön kilitler, pilotaj, vs hiçbir işe yaramaz. Şimdi, iyi bir pilotajla buradan çıkılır diye düşünenler olabilir. Pilotaj lastik yol tutmuyorsa bir işe yaramaz. Pilotaj, o duruma düşmemek noktasında fark yaratır sadece. Bu da tecrübe ile gelişecek, ne zaman ne yapmam lazım öngörüsüdür. İkinci videoda ise çıkış, her iki yöntemin kombinasyonu olarak gerçekleşmekte. Hem üst köşe bir miktar törpülenmiş, hem de yol tutuşunun kaybolduğu anı geçmesini sağlayacak atalete ulaşabilmiş olarak yola devam etmektedir.
Üst köşeye geldiğimizde karın açısı yeterli olmadığı için, şaşi oturuyor, lastik havada kalıyor veya havada kalmasa bile, araç şase üstünde iken, amortisör stroku uzun bile olsa, bir noktadan sonra, lastikte sadece dingil ağırlığı kalıyor. Bu diklikte bir yerde, ~2.5 ton aracı yürütmek için sadece dingil ağırlığı altında sağlanabilecek traksiyon yeterli olamıyor doğal olarak. Aracın kendi ağırlığı da tekerleklere olabildiğince intikal etmeli. Coilover amortisörler biraz fark yaratabilecektir.
Konuyu daha iyi anlayabilmek için artikülasyon yazımızı okumanızı tavsiye edeceğim.
Artikülasyon ‘un yol tutuşa etkisi nedir? Faydalı artikülasyon nedir ?<>
İkinci videoda yaptığım hamleyi parkura girdiğim ilk anda yapıp yürüyüp gidebilmem de mümkündü. Ancak bu durumda şu an yapmakta olduğumuz analizi yapmak için çok bir gerekçe kalmayacak ve burası da normal yürüyüp gittiğimiz yerlerden biri olacaktı. Bu yüzden risksiz bir şekilde parkurda biraz oynaşın. Bu hem işin tadını arttırıyor hem de tecrübeyi geliştiriyor. Burada amaç sadece çıkmak değil. Şartları enine boyuna analiz edip, hem tecrübe yükseltmek hem de gözden kaçan noktaları yakalayıp, gezide olan olmayan bütün arkadaşlarımızla paylaşmak.
Parkur çok kısa bir parkur değil, en azından araç boyundan daha uzun bir parkur. Bu da her noktada çok dikkatli olmamızı gerektiriyor. Dik çıkışların risklerinin değerlendirildiği dik iniş ve dik çıkış üzerine arşiv yazımızı okumanızda büyük fayda olacaktır.
Araçla dik çıkış mı daha tehlikeli, yoksa dik iniş mi daha tehlikeli ?<>
Burada değerlendireceğim durum, bizim üzerinde tartıştığımız parkur içindir. Kumsal benzeri düz sürüş parkurunda durum daha başkadır.
Araç çok zıplatmaktan kaçının. Özellikle, sert zeminde kilitler devrede değilken ve yüksek devirde.
Aracın ön lastikleri havalandığı anda, orta kilit devrede değil ise veya orta kilit devrede olsa bile arka tekerleklerden biri traksiyon kaybederse ön tekerleklerin ikisi birden, veya, yerden ayrılma anı farklı olduğu için ön tekerleklerden biri, motorun tüm gücünü emebilecektir. Araç 4L değil de 4H da ise bu defa, ön tekerleklerin hızı iyice artacaktır. Araç havanlınca fren yapmak gibi bir alışkanlığımız yok, gaza basmaya devam ediyoruz. Bu da aracın hızını değil, lastiğin dönme hızını daha da arttıracak bir etken oluyor. Bir de zıpladıktan sonra ön tekerler yol tutuşun iyi olduğu bir zemine düşüyorsa, aks kesebilirsiniz veya diferansiyel içinde(aks dişlileri veya örümcek dişlilerin sıyrılması veya kırılması, avare dişlilerin eksen milinin kırılması, dişli muhafazasının kırılması vs gibi) hasara neden olabilirsiniz. (Örneğin yol kenarındaki dik toprak çıkıştan asfalta zıplıyorsanız ve bu çıkışı aracın hızını arttıramadan gaza yüklenip sadece ön tekerleklerin hızını çok arttırmışsanız.)
Aracın arka lastiklerinin dönme hızı ve aracın kendi hızı ne kadar düşük, ön tekerlerin dönme hızı ne kadar yüksek olur ise ve ön tekerler bu yüksek hıza ulaştıktan sonra, gerek aracın hızının düşük olmasından, gerekse zeminin lastiğin dönmesine müsaade etmemesinden, akslar üzerinde ortaya çıkan burulma etkisini karşılayamayacak ve kesecektir. Aksın diferansiyel tarafı dönmeye çalışacak, lastik tarafı ise zemine temas edince aniden durmaya çalışacaktır.
4L de ise durum biraz daha farklı. Genelde 4L ‘de araçlarda orta kilit de devrede oluyor. Bu da ön şaft ve arka şaft arasındaki hız farkını ortadan kaldıracaktır. Ancak ön tekerlekler havaya kalkınca, gerek aracın genel zıplama eğiliminden gerekse kaygan zemin şartları nedeniyle, arka tekerlekler de patinaja düşerek hızını fazlaca arttırırsa, bu defa ön tekerlekler yere temas ettiğinde, hız çok yüksek olmasa bile 4L aktarma gücünün daha yüksek olması nedeniyle aks yine kesebilir.
Ayrıca her geçişten sonra parkurun yapısı da değişebiliyor bazen önden giden araç yolu yapıyor bazen bozuyor. Videoda bir iz yapmaya çalışırken oluşan kanalı doluyor ve köşe biraz törpülenerek yok oluyor ve aracın karnının oturma riski azalıyor.
Sonuç ve Öneriler :
Arazide her zaman dikkatli olun, laubali araç sürmeyin. Parkurun ne derece tehlikeli olduğunu başlangıçta fark etmemiş olabilirsiniz, her an tetikte olun, mümkünse size yön veren bir yardımcınız mutlaka olsun.
Aks üzerindeki yükteki ani değişim aksın kapasitesinin üzerinde bir etki yaratır ise aks keser. Bu etkinin nasıl ortaya çıktığını anlamak ve o hareketlerden kaçınmak lazım.
Aracı zıplatmayın. Zıplamak keyifli gibi görünse de muhtemelen aracın aktarma organlarına en çok hasar veren kullanım biçimidir. Bizlerin kullandıkları özellikle daha güçlü parçalar ile modifiye edilmemiş araçlarda bu konuda daha da dikkatli olun.
Saygılar Sevgiler
13/05/2020